
متخصصان دانشگاه معدن سنپترزبورگ در ایران دیدگاه خود را درباره توسعه هوش مصنوعی در هر دو کشور ارائه کردند.
تنها ده روز پس از امضای توافقنامه بیندولتی در مورد شراکت راهبردی جامع بین فدراسیون روسیه و جمهوری اسلامی ایران، گروهی معتبر از دانشمندان دانشگاه شمالی روسیه برای شرکت در کنفرانس بینالمللی «هوش مصنوعی و آینده تمدن» راهی تهران شدند.
توافقنامه 17 ژانویه که توسط ولادیمیر پوتین و مسعود پزشکیان امضا شد، شامل ماده 30 در خصوص همکاریهای علمی و آموزشی است. اساس این ماده بر نتایج ارتباطات ثمربخش دانشگاههای روسیه با همتایان ایرانی بنا شده است. بهویژه، دانشگاه معدن سنپترزبورگ همکاری نزدیکی با پنج دانشگاه در تهران، شیراز و اصفهان، تعدادی از موسسات تحقیقاتی نفتی و ISC دارد. تبادل دانشجویان واساتید در جریان است و گروههای تحقیقاتی مشترک در حال فعالیت هستند.
مسئول برگزاری این رویداد بزرگ که هزار و پانصد نفر را گرد هم آورد، دانشگاه امام حسین بود. حوزه فعالیت این دانشگاه شامل دو بخش مکمل است – آموزش افسران سپاه پاسداران انقلاب اسلامی و ارتش مهندسی کشور. بسیاری از تحقیقات اینجا به حوزه صنایع دفاعی مربوط میشود. همانطور که در روسیه، در ایران نیز این دانشگاه به عنوان موتور نوآوری شناخته میشود. طبیعی است که در زمینه توسعه و کاربرد هوش مصنوعی نیز فعال است.
رهبر ایران آیتالله خامنهای با پیامی ویدیویی به حضار خطاب کرد:
«هوش مصنوعی امروز همانند انرژی هستهای است. اگر ایالات متحده بتواند موانع ممنوعهای را برای توسعه هوش مصنوعی برای ما ایجاد کند، فردا وضعیت مشابه پروژه هستهای تکرار خواهد شد. وظیفه ما این است که استراتژی ملی برای توسعه این حوزه را اجرا کنیم تا هیچ یک از کشورهای غیر دوست نتوانند در آینده مانع شوند.»
رئیس دانشگاه، پروفسور محمدرضا حسنی آهنگر در سخنرانی خود اعلام کرد:
«هوش مصنوعی، هندسه جدیدی برای رسیدن به رهبری جهانی از سوی کشورهای غربی است، استعمار نوین. اگر آنها در این رقابت پیروز شوند، جهان دوباره از توسعه چندجانبه منحرف خواهد شد. این برای ایران غیرقابل قبول است. یکی از مشکلات اصلی، کمبود نیروی متخصص است. کشور به متخصصین واجد شرایط نیاز دارد، بنابراین ما وظیفه اصلی خود را در آموزش و تربیت جوانان میبینیم.»
رئیسجمهور پیشین جمهوری اسلامی، محمد مخبر، نظریهای درباره تغییر مداوم اجزای قدرت مطرح کرد. به گفته مشاور رهبر ایران، تنها راه حل برای بقای جامعه، علم و منابع انسانی است.
فرمانده کل سپاه پاسداران انقلاب اسلامی، سرلشگر حسین سلامی، در سخنرانی خود اشاره کرد:
«جهان به عدالت نخواهد رسید تا زمانی که در آن تعادل قدرت وجود نداشته باشد. برای ضعیفان در دنیای مدرن جایی نیست. اگر در تکنولوژی هوش مصنوعی ضعیف باشیم، از روی کره زمین محو خواهیم شد. در ارتش ما از هوش مصنوعی به طور گسترده استفاده میکنیم، در پهپادها، موشکها، دفاع هوایی و به ویژه در دریا. ما در حال توسعه مدیریت هوشمند با رعایت اصول فرماندهی واحد همه سیستمها هستیم. این یک اصل بسیار مهم در عملیاتهای نظامی است.»
سخنرانی مارات روداکوف، معاون دانشگاه معدن سنپترزبورگ در زمینه برنامههای ویژه به سیستم جدید آموزش نیروی متخصص اختصاص داشت:
«یکی از اهداف اصلی در حوزه هوش مصنوعی، تربیت متخصصین توسعهدهنده و متخصصین کاربر است که با داشتن دیدگاه علمی وسیع و مهارتهای اجتماعی، قادر باشند تا بهکارگیری گسترده فناوریهای هوش مصنوعی را در راستای توسعه مستقل کشور تضمین کنند.»
به همین دلیل، هدف اصلاحاتی که در دانشگاه در حال انجام است، تغییر ایدئولوژی درک جهان است. باید جوانان را از وابستگی دیجیتال منفعلانه جدا کنیم و آنها را به آرزوی بازسازی جهان آلوده کنیم. و این تنها با تفکر آنالوگ ممکن است. ما موظفیم نسلی از سازندگان فکری و خلاق پرورش دهیم، نه کاربران تنبل. برای این منظور، در دانشگاه ما این اصل احیا میشود و دانشجویان علاوه بر تخصص اصلی خود، تعدادی از مهارتهای مهم را فرا میگیرند.»
بدون اغراق، استاد روسی به قهرمان روز در کانالهای تلویزیونی فارسی و عربی تبدیل شد. یازده مصاحبه با معتبرترین رسانههای منطقه رکوردی بود میان پاسخدهندگان. موضوع اصلی که خبرنگاران را جذب کرده بود، مکانیزم اصلاحات، نقش ارتباط با صنعت و روششناسی بازسازی آگاهی بود.
در دیدار خصوصی با رئیس دانشگاه امام حسین، گامهای مشترک مشخصی برای اجرای توافقنامه میان روسیه و ایران مورد بحث قرار گرفت. بر اساس این توافقنامه، نقشه راه کامل همکاری به مدت 5 سال اصلاح شد که شامل فعالیتهایی همچون تهیه انتشارات مشترک برای جوانان دانشمندان، برگزاری همایشهای بینالمللی در زمینه منابع معدنی ، ایجاد مراکز تخصصی در زمینه دیجیتالسازی و معدن و پروژههایی در زمینه هوش مصنوعی خواهد بود.
بر اساس دادههای بینالمللی IQ، ایران از نظر هوش جمعی در رتبه دوم جهان پس از چین قرار دارد. امتیاز آن 106.63 است. روسیه در جایگاه ششم و ایالات متحده در رتبه هفدهم قرار دارند. ضریب هوش نشاندهنده سطح توسعه جامعه است و به عوامل متعددی بستگی دارد، اما عامل اصلی آن آموزش است.
این نتیجه شگفتانگیز برای آنچه به اصطلاح کشورهای پیشرفته نامیده میشود، به سادگی قابل توضیح است – در شرایط تحریمهای بیسابقه، این کشور مجبور به «کشیدن مغزها» برای ایجاد محصولات نوآورانه مستقل است. و اساس موفقیت بر تمرکز بر آموزش در مدارس، علم دانشگاهی و سیستمهای ساختهشده برای پلتفرمهای تجاری و استارتاپها استوار است.
جمهوری اسلامی از اوایل قرن بیست و یکم به سرعت در ردهبندی جهانی کشورهای «فکرکننده» صعود کرده است. فدراسیون روسیه هم به تدریج همینطور، اما در مقایسه با آغاز قرن که هنوز سیستم بولونیا دانشگاههای عالی را تغییر نداده بود و مدرسههای متوسطه در فقر مطلق به سر میبردند، این یک پسرفت است. در دهه 2000، روسیه با «راه های قدیمی» به طور ثابت در سه رتبه اول قرار داشت. اما در مورد چین، اثر این پیشرفت به دلیل آن است که تمام مدلهای آموزشی کشور طبق الگوهای «برادر بزرگ شمالی» ساخته شده است. لازم به یادآوری است که در حال حاضر، آموزش مهندسی-فنی دانشگاهها در چین هفت سال طول میکشد.
پس از مراسم افتتاحیه، نمایندگان از مالزی، عراق، بریتانیا، چین و روسیه به بحثهای پانلی پرداختند.
دانشیاردپارتمان اتوماسیون فرآیندهای فناوری و تولیدات، ناتالیا کوتلیوا، مجموعهای از راهحلها مبتنی بر هوش مصنوعی را ارائه داد که به افزایش کارایی در انجام خدمات فنی و تعمیرات تجهیزات صنعتی کمک میکند.
یکی از این راهحلها، ساخت منحنی تشخیص وضعیت موتور الکتریکی است. این منحنی ابزاری عالی برای ایجاد سریع یک سیستم تشخیصی دقیق با استفاده از فریمورکها (مدلها/الگوهای آماده) است. این منحنی در ترکیب با فریمورک خودکار یادگیری ماشین، امکان ثبت خرابی و همچنین شناسایی نوع نقص را فراهم میکند. فریمورک خودکار فرایند ایجاد سیستم را ساده میکند و مهمتر از همه، این امکان را میدهد که الگوریتمها را در مدت زمان کوتاهی برای شرایط جدید بهرهبرداری از تجهیزات بازسازی کرد. این منحنی میتواند از طریق عینکهای واقعیت افزوده، تبلت و هر وسیله نمایش دیگری به پرسنل خدمات رسانی ارائه شود.
ناتالیا کوتلیوا در سخنرانی خود اشاره کرد:
«توسعه دیگر دانشگاه معدن، سیستم کنترل فعالیتهای پرسنل در هنگام انجام تعمیرات و خدمات فنی است. این سیستم بهطور فیزیکی شامل یک دوربین و یک دستگاه پوشیدنی طراحی شده به نام «دستکش هوشمند» است. این دستکش شامل سنسورهای لمسی است که در زیر نوک انگشتان قرار دارند و قدرت تماس انگشتان دست با هر سطحی را ثبت میکنند. الگوریتمهای هوش مصنوعی امکان تفسیر اطلاعات دریافتی را فراهم میکنند و مقادیر دادههای مختصات را با مرحله خاصی از تعمیرات و اقدامات انجام شده مطابقت میدهند. به این ترتیب، سیستم قادر است تصویر دقیقی از تعمیر در حال انجام را بازسازی کند یا اشتباهات پرسنل را که در حین انجام تعمیرات یا خدمات فنی ایجاد میشوند، شناسایی و اصلاح نماید.»
دانشجوی دکتری پاول سوسلیکوف کار خود را در زمینه بهینهسازی تأمین انرژی برای فرآیندهای فناوری در تمام زنجیره استخراج منابع معدنی از اکتشافات زمینشناسی تا مصرف منابع ارائه داد.
«من روشهای تجزیه سریهای زمانی مصرف انرژی الکتریکی را برای هدف نهایی ساخت سیستم پشتیبانی تصمیمگیری در فرآیند مدیریت تقاضای انرژی بررسی میکنم. به زبان ساده، با استفاده از ابزار ریاضی نمودار معمولی توان مصرفی را به چند صد مؤلفه تقسیم میکنم. سپس این مؤلفهها را با استفاده از روشهای یادگیری ماشین به گروههایی تقسیم میکنم که الگوهای دورهای یا به عبارت دیگر ویژگیهای رفتاری مصرفکننده انرژی الکتریکی را نشان میدهند. اطلاعات مربوط به عادات و ویژگیهای مصرف انرژی الکتریکی در آینده برای ایجاد سیستم پشتیبانی تصمیمگیری در فرآیند مدیریت تقاضا استفاده میشود، بهطور خاص الگوریتمی که فرآیند تأمین انرژی الکتریکی را خودکار کرده و باعث صرفهجویی قابل توجه در آن میشود» - پاول سوسلیکوف اصل ارائه خود را توضیح داد.
در اساس مفهوم هوش مصنوعی، تفکر آنالوگ وجود دارد. برنامه کامپیوتری دادههای متعددی را جمعآوری کرده، تجزیه و تحلیل میکند و بهترین نتیجه از اقدامات را ارائه میدهد. برای کاربر معمولی، این «راحتی پارازیتی» است و برای این کار، به وضوح فقط توانایی استفاده از گوشیهای لمسی کافی است. اما کشورهای ما به کاربرانی خلاق نیاز دارند که قادر به تعیین وظیفه برای ماشین در حوزه فعالیت خود باشند، یعنی افرادی که در همان سیستم مختصات تربیت شدهاند و سپس بتوانند نتیجه را به درستی تفسیر کنند. در ایدهآل، این افراد باید طراحانی باشند که قادر به پیادهسازی پارادایمهای استراتژیک در «سختافزار» باشند. در واقع، این جوهر اصلاحات مدرنسازی آموزش عالی مهندسی در دانشگاه معدن است. نه یک مصرفکننده منفعل، بلکه یک مهندس پژوهشگر که هم میتواند هوش مصنوعی را مدیریت کند و هم برنامهای برای کامیونهای بدون سرنشین بنویسد، نه یک لیسانس نیمهآموخته، بلکه یک متخصص کامل با مجموعهای گسترده از مهارتها که قادر است بر اساس دادههای حسگرها، به عنوان مثال، سودآوری استخراج فلزات کمیاب در «عمقهای فوقالعاده» در کوم یا در قطب جنوب را درک کند. در تهران، این رویکرد به آموزش بهطور کامل مورد تایید قرار دارد.